اجلاس جهانی شواهد ۲۰۲۴ که از ۱۰ تا ۱۳ سپتامبر (۲۴-۲۷ شهریور ۱۴۰۳) در پراگ برگزار شد، گردهمایی مهمی از سازمان‌ها و متخصصان برجسته در زمینه مراقبت‌های سلامتی مبتنی بر شواهد بود. اجلاس امسال یک تلاش مشترک بود که کاکرین (Cochrane)، انستیتو جوانا بریگز (JBI)، موسسه همکاری‌های کمپبل (Campbell Collaboration) وشبکه بین‌المللی گایدلاین‌ها (GIN) را گرد هم آورد تا به مسائل حیاتی در سنتز شواهد، پیاده‌سازی و سیاست‌ها بپردازد. موضوع اصلی «از شواهد جهانی تا تأثیر محلی» بود و بر نیاز به ترجمه تحقیقات به کاربردهای عملی که زندگی‌ها را بهبود بخشد، تأکید داشت.

در زیر فایل‌های ویدئویی این مراسم را به همراه توضیحات مختصری از آنچه گفته شد را خواهید یافت.

نشست جهانی شواهد 2024: اعلامیه در JBI iGNITE

استفاده از داده‌های کم‌استفاده برای تسریع پیشرفت SDG

شواهد چگونه  می‌تواند به جوامع کمک کند در عصر چالش‌های جهانی به پیش روند؟

این جلسه عمومی توسط جرمی فارار (Jeremy Farrar)، دانشمند ارشد سازمان جهانی بهداشت، در نشست جهانی شواهد در سال ۲۰۲۴ ارائه شد. فارار به پیشرفت‌های سریع علمی و نیاز به سرمایه‌گذاری در علم برای دستیابی به دستاوردهای بلندمدت اشاره کرده و توسعه واکسن‌های کووید-۱۹ را به عنوان مثالی ذکر می‌کند. او به چالش‌های دوگانه «عصر طلایی علم» و بحران‌های موجود مانند تغییرات اقلیمی و درگیری‌های ژئوپلیتیکی می‌پردازد و بر ضرورت ادغام شواهد علمی با تصمیم‌گیری‌های سیاسی برای مقابله با چالش‌های جهانی تأکید می‌کند. او هم‌چنین اهمیت حفظ اعتماد به علم و جلوگیری از فاصله گرفتن پیشرفت‌های علمی و سیستم‌های سیاسی نیز مورد تأکید قرار می‌دهد. او جامعه علمی را به شرکت فعال در مناظرات عمومی برای ترویج نقش علم در جامعه فرا می‌خواند. به نقش سازمان جهانی بهداشت (WHO) در حمایت از تلاش‌های علمی و تضمین دسترسی برابر به مزایای علمی برای همه کشورها اشاره می‌کند.

سخنرانی او با دعوت به همکاری به پایان می‌رسد و بر این نکته تأکید می‌کند که مسئولیت جامعه علمی فراتر از کنفرانس است. او حاضران را تشویق می‌کند تا از تخصص خود برای تأثیرگذاری بر سیاست‌ها و ترویج برابری استفاده کنند و اطمینان حاصل کنند که پیشرفت علمی به نفع همه باشد.

پل زدن شکاف‌ها: توانمندسازی اکوسیستم تصمیم‌گیری بهداشت جهانی

این سخنرانی توسط هولگر شونمان (Holger Schünemann)، استاد سلامت عمومی و طب پیشگیری و مدیر اپیدمیولوژی بالینی و مرکز تحقیقات در دانشگاه Humanitas در میلان ایتالیا و پروفسور بازنشسته اپیدمیولوژی بالینی و طب داخلی در دانشگاه مک‌مستر کانادا، ارائه شد.

چند سال پیش، یک همکاری بین‌المللی «نظریه همه چیز در تصمیم‌گیری سلامت» را راه‌اندازی کرد که به چالش‌ها و فرصت‌ها در پر کردن شکاف‌ها و دستیابی به هم‌افزایی بین بازیگران در اکوسیستم تصمیم‌گیری سلامت می‌پرداخت. در این گفتار شونمان با ذکر مثال‌هایی از برزیل و استونی به این موضوع می‌پردازد: عناصر این نظریه چگونه عمل می‌کنند؟ چه نمونه هایی وجود دارد که در آن پیشرفت کرده‌ایم؟ گام‌های بعدی چیست و جامعه با توجه به تحولات بهداشتی و علوم اجتماعی در استفاده از شواهد چه باید بکند؟

تعادل بین سرعت و دقت در هم‌افزایی تدوین و به‌کارگیری دستورالعمل‌ها کجاست؟

این سخنرانی توسط ییتکا کلوگارووا (Jitka Klugarová)، معاون مرکز روش‌شناسی مؤسسه ملی کیفیت و تعالی در مراقبت‌های سلامتی (NIKEZ ;National Institute for Quality and Excellence in Healthcare) واقع در مؤسسه اطلاعات و آمار سلامتی جمهوری چک ایراد شد. او همچنین یکی از بنیان‌گذاران و معاون اجرایی کاکرین جمهوری چک، مرکز تعالی JBI جمهوری چک و شبکه GRADE جمهوری چک است و به عنوان استاد مدعو سلامت عمومی در دانشگاه آدلاید در استرالیا جنوبی فعالیت می‌کند.

ییتکا بر اهمیت یافتن توازن بین کیفیت و کارایی زمانی در تدوین و استفاده از دستورالعمل‌های سلامتی تأکید کرد. او مثال‌هایی از مسیر حرفه‌ای خود در طی ده سال گذشته ارائه داد و به چالش‌های موجود در این زمینه پرداخت. در سال ۲۰۰۷، تیم ییتکا با تمرکز بر همه چیز پیرامون سنتز شواهد و دستورالعمل‌ها، از جمله آموزش کلینیک‌ها، ذی‌نفعان و دانشجویان، شروع به کار کرد. او به اهمیت همکاری و حمایت از سازمان‌های مختلف اشاره کرد و مثالی از پذیرش در خانواده JBI در سال ۲۰۱۳ و شروع کار بر روی دستورالعمل‌ها در سال ۲۰۱۷ با حمایت پروفسور دوک آورد. در پنج سال، تیم ییتکا توانست ۴۱ دستورالعمل را توسعه دهد و به تکمیل آن‌ها برسد. به دلیل کمبود کارشناسان روش‌شناس و تیم‌های بالینی پرمشغله این کار زمان‌بر بود. با همکاری قوی با JBI و کشورهای اروپایی، تیم او بیش از ۵۰ پروژه اجرای دستورالعمل‌ها را به پایان رساند. او به موانع و چالش‌های موجود در اجرای تغییرات در عمل اشاره کرد. با الهام از گروه کاری GRADE و سایر سازمان‌ها، تیم ییتکا موفق به تأسیس این مؤسسه شد و به توسعه دستورالعمل‌ها و توصیه‌های سریع پرداخت.

تأملات کاربردی حاصل از  تولید مشترک نهادینه‌شده در آفریقای جنوبی

جدی گرفتن شواهد به معنای جدی گرفتن اخلاق است

او درباره اهمیت جدی گرفتن اخلاق در کنار شواهد صحبت کرد. او تأکید کرد که تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر شواهد بدون در نظر گرفتن اخلاق نمی‌توانند موجه باشند. وی همچنین بر لزوم تفکیک دقیق بین ادعاهای اخلاقی و شواهد تجربی تأکید کرد و خواستار تحلیل دقیق و نظام‌مند استدلال‌های اخلاقی در فرآیند تصمیم‌گیری شد. سانز به چالش‌های موجود در ارزیابی‌های اخلاقی اشاره کرد و توضیح داد که چگونه قضاوت‌های ارزشی در فرآیند تصمیم‌گیری‌های سلامتی نقش کلیدی ایفا می‌کنند. او به مثال‌هایی مانند ارزیابی تعادل بین منافع و مضرات مداخلات سلامتی و تصمیم‌گیری‌های مرتبط با عدالت در توزیع منابع پرداخت. وی همچنین بر اهمیت شفافیت در بیان استدلال‌های اخلاقی تأکید کرد و خواستار این شد که این استدلال‌ها به طور واضح و روشن در فرآیند تصمیم‌گیری ارائه شوند. در ادامه، سانز به تجربیات دوران همه‌گیری کووید-۱۹ اشاره کرد و توضیح داد که چگونه عدم تفکیک بین شواهد و قضاوت‌های اخلاقی منجر به سردرگمی و بی‌اعتمادی عمومی به شواهد علمی شد. او تأکید کرد که برای جلوگیری از چنین مشکلاتی در آینده، باید به طور سیستماتیک و دقیق، شواهد و استدلال‌های اخلاقی را از هم جدا کرده و هر کدام را به طور مستقل تحلیل کرد.

سانز در پایان سخنرانی خود، بر این نکته تأکید کرد که اخلاق و شواهد دو عنصر مکمل در فرآیند تصمیم‌گیری‌های سلامتی هستند. او خاطرنشان کرد که تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر شواهد بدون در نظر گرفتن اخلاق نمی‌توانند موجه باشند و بالعکس، اخلاق بدون شواهد محکم نیز نمی‌تواند به تصمیم‌گیری‌های درست منجر شود. وی از شرکت‌کنندگان خواست تا در فرآیندهای خود، به هر دو عنصر اخلاق و شواهد به طور همزمان توجه کنند و از شفافیت و دقت در تحلیل‌های خود اطمینان حاصل نمایند. این جلسه با تأکید بر اهمیت شفافیت، دقت، و یکپارچگی در استفاده از شواهد و اخلاق به پایان رسید. شرکت‌کنندگان تشویق شدند تا در کارهای خود، به این اصول پایبند باشند و از آنها به عنوان ابزاری برای بهبود تصمیم‌گیری‌های سلامتی و ارتقای سلامت عمومی استفاده کنند.

غلبه بر چالش‌ها برای اطمینان از صحت تحقیقات اولیه

ایزابل بوترون (Isabelle Boutron)، استاد اپیدمیولوژی در دانشگاه پاریس (Université Paris Cité) و رئیس تیم تحقیقاتی روش‌شناسی  (INSERM- مرکز اپیدمیولوژی و آمار-CRESS)، در این سخنرانی به چالش‌های مربوط به اعتمادپذیری تحقیقات اولیه و نقش فرآیند بررسی همتا (peer review) در این زمینه پرداخت. وی اشاره کرد که فرآیند بررسی همتا، اگرچه به عنوان بخشی اساسی از انتشار علمی شناخته می‌شود، اما با مشکلاتی مانند هزینه‌های بالا، تأخیر در انتشار نتایج و سوگیری‌های احتمالی مواجه است. به عنوان مثال، در طول همه‌گیری کووید-۱۹، تأخیر در انتشار نتایج تحقیقات می‌توانست به از دست رفتن جان‌های بیشتری منجر شود. همچنین، مطالعات نشان داده‌اند که مقالات با نتایج مثبت بیشتر از مقالات با نتایج منفی شانس انتشار دارند، حتی اگر روش‌شناسی هر دو یکسان باشد.

ایزابل بوترون به چالش‌های جدیدی مانند استفاده از پیش‌چاپ‌ها (preprints) و هوش مصنوعی در تحقیقات علمی نیز اشاره کرد. پیش‌چاپ‌ها، اگرچه دسترسی سریع‌تر به اطلاعات را فراهم می‌کنند، اما به دلیل امکان تغییر مداوم محتوا، می‌توانند برای مرورهای سیستماتیک چالش‌برانگیز باشند. از سوی دیگر، هوش مصنوعی در حال تغییر روش‌های تحقیق و انتشار است، اما نگرانی‌هایی درباره سوءاستفاده از آن برای تولید مقالات جعلی وجود دارد. وی به افزایش تعداد مقالات بازپس‌گرفته‌شده (retracted) در سال‌های اخیر اشاره کرد و ابزارهایی مانند "Feet of Clay" و "RetractoBot" را معرفی کرد که برای شناسایی مقالات مشکوک و اطلاع‌رسانی به محققان طراحی شده‌اند.

در پایان، بوترون بر نیاز به ایجاد یک اکوسیستم تحقیقاتی بهبودیافته تأکید کرد که در آن مرورهای سیستماتیک نقش کلیدی در ارزیابی و بهبود کیفیت تحقیقات اولیه ایفا کنند. وی پیشنهاد کرد که همکاری بین محققان اولیه، مرورگران سیستماتیک، و توسعه‌دهندگان دستورالعمل‌ها می‌تواند به ایجاد فرهنگ بهبود مستمر در تولید شواهد علمی کمک کند.

توسعه راهنمایی برای استفاده مسئولانه از هوش مصنوعی در سنتز شواهد

پروفسور جیمز توماس (James Thomas)، مدیر مشترک مرکز EPPI و متخصص در روش‌های سنتز شواهد کیفی و کمی، در این سخنرانی درباره نیاز به توسعه دستورالعمل‌های مسئولانه برای استفاده از هوش مصنوعی (AI) در سنتز شواهد صحبت کرد. وی تأکید کرد که با وجود پیشرفت‌های سریع در فناوری‌های هوش مصنوعی، استفاده نادرست از این ابزارها می‌تواند منجر به افزایش سوگیری و کاهش قابلیت اطمینان در تحقیقات شود. توماس خاطرنشان کرد که فرآیندهای فعلی سنتز شواهد، اگرچه دقیق هستند، اما بسیار زمان‌بر و پرهزینه بوده و اغلب به موقع در اختیار تصمیم‌گیرندگان قرار نمی‌گیرند.

وی به چالش‌های موجود در توسعه ابزارهای هوش مصنوعی از جمله سوگیری‌های نهفته در مدل‌های زبانی بزرگ، عدم اعتبارسنجی کافی این ابزارها و خطرات ناشی از تولید سریع و غیردقیق سنتزهای شواهد  اشاره کرد. توماس هشدار داد که بدون استانداردهای مناسب، ممکن است شاهد سیل محصولات سنتز شواهد سریع اما غیرقابل اعتماد باشیم که می‌تواند اعتماد تصمیم‌گیرندگان را تضعیف کند. توماس چشم‌اندازی از یک اکوسیستم همکاری بین نقش‌های مختلف  از جمله سنتزکنندگان شواهد، روش‌شناسان، توسعه‌دهندگان هوش مصنوعی، سازمان‌ها، تأمین‌کنندگان مالی و ناشران ارائه داد. وی تأکید کرد که این نقش‌ها باید به طور متقابل از یکدیگر حمایت کنند تا ابزارهای هوش مصنوعی با نیازهای سنتز شواهد همسو شوند. به عنوان مثال، سنتزکنندگان شواهد باید بدانند که از کدام ابزارهای معتبر استفاده کنند، در حالی که توسعه‌دهندگان هوش مصنوعی باید اصول صداقت و شفافیت را در طراحی ابزارهای خود رعایت کنند. وی همچنین بر اهمیت تأمین مالی برای توسعه و ارزیابی ابزارهای هوش مصنوعی تأکید کرد و خواستار حمایت از استانداردهای علم باز و اشتراک‌گذاری داده‌ها شد. توماس در پایان از حضار دعوت کرد تا در تهیه و بازبینی دستورالعمل‌های پیشنهادی مشارکت کنند و به بهبود این فرآیند کمک کنند. این دستورالعمل‌ها به صورت زنده و با مشارکت جامعه علمی به روزرسانی خواهند شد تا اطمینان حاصل شود که ابزارهای هوش مصنوعی به شیوه‌ای مسئولانه و موثر در سنتز شواهد استفاده می‌شوند.

نقش هوش مصنوعی در سنتز شواهد

در این جلسه مناظره دو تیم موافق و مخالف درباره این سؤال بحث کردند: «آیا هوش مصنوعی باید جایگزین انسان در سنتز شواهد شود؟» و به ارائه دیدگاه‌های خود پرداختند. تیم موافق شامل امیر قاسم (Amir Qaseem)، آرتور نواک (Artur Nowak) و جون شیا (Jun Xia) استدلال کردند که هوش مصنوعی به دلیل توانایی در پردازش حجم عظیم داده‌ها، کاهش خطاهای انسانی و افزایش سرعت و دقت، پتانسیل جایگزینی انسان در سنتز شواهد را دارد. آن‌ها همچنین به چالش‌هایی مانند کمبود نیروی متخصص، هزینه‌های بالا و زمان طولانی انجام بررسی‌های سیستماتیک اشاره کردند و معتقد بودند که هوش مصنوعی می‌تواند به عنوان یک راه‌حل جایگزین عمل کند.

از سوی دیگر، تیم مخالف شامل اینا کوپ (Ina Kopp)، همنت راثی (Hemant Rathi) والنتین سوم سی دونز (Valentin III C Dones) با تأکید بر اهمیت تفکر انتقادی، استدلال اخلاقی و درک مفهومی، استدلال کردند که هوش مصنوعی نمی‌تواند به طور کامل جایگزین انسان شود. آن‌ها به محدودیت‌های فعلی هوش مصنوعی، از جمله عدم توانایی در درک کامل مفاهیم پیچیده، خطرات اخلاقی و نیاز به نظارت انسانی اشاره کردند. همچنین، آن‌ها بر این نکته تأکید کردند که هوش مصنوعی هنوز در مراحل اولیه توسعه قرار دارد و نیاز به تحقیقات بیشتر برای اثبات کارایی و ایمنی آن وجود دارد.

در پایان، با رای‌گیری حضار، تیم مخالف به عنوان برنده این مناظره انتخاب شد. این نتیجه نشان‌دهنده این است که اگرچه هوش مصنوعی پتانسیل بالایی در بهبود فرآیند سنتز شواهد دارد، اما هنوز جایگزینی کامل انسان در این حوزه نیازمند پیشرفت‌های بیشتر و بررسی‌های دقیق‌تر است.

برای کاهش نابرابری‌های سلامتی، نیاز فوری برای به حداکثر رساندن تبدیل علم به راه‌حل‌های نوآورانه

در این گفتگو، مارگاریتا  که در دفتر منطقه‌ای سازمان جهانی بهداشت در اروپا کار می‌کند، جلسه‌ای را با موضوع چگونگی بهبود استفاده از علم و تحقیقات برای حل چالش‌های جهانی در حوزه سلامت و کاهش نابرابری‌ها آغاز می‌کند. او بر اهمیت تبدیل شواهد علمی به سیاست‌ها و اقدامات مؤثر تأکید می‌کند. سپس لارنس بوبو، پژوهشگر و استاد دانشگاه مک‌مستر، پروفسور دیوید آر. ویلیامز (David R. Williams)، استاد دانشگاه هاروارد، را معرفی می‌کند. ویلیامز درباره نابرابری‌های سلامت، به ویژه نابرابری‌های نژادی و قومی، صحبت می‌کند و با ارائه داده‌هایی از ایالات متحده، بریتانیا، آفریقای جنوبی و آمریکای لاتین، نشان می‌دهد که نرخ مرگ و میر نوزادان و امید به زندگی در گروه‌های نژادی مختلف به طور قابل توجهی متفاوت است. او همچنین به نقش عوامل اجتماعی-اقتصادی مانند درآمد، تحصیلات و ثروت در این نابرابری‌ها اشاره می‌کند و تأکید می‌کند که حتی پس از کنترل این عوامل، نژاد همچنان تأثیر عمیقی بر سلامت افراد دارد.

ویلیامز راه‌حل‌هایی را برای کاهش این نابرابری‌ها پیشنهاد می‌کند، از جمله آموزش طولانی‌مدت برای کاهش تعصبات ناخودآگاه در ارائه‌دهندگان خدمات سلامت، تنوع بخشیدن به نیروی کار پزشکی و ارائه مراقبت‌های سلامتی که به زمینه اجتماعی افراد توجه می‌کند. او همچنین به اهمیت سرمایه‌گذاری در برنامه‌های اولیه کودکی و بهبود شرایط محله‌ها و مسکن برای کاهش نابرابری‌های سلامت اشاره می‌کند. در پایان، ویلیامز بر نیاز به افزایش آگاهی، همدلی و اراده سیاسی برای اقدام بر اساس شواهد علمی تأکید می‌کند و با نقل قولی از مارتین لوتر کینگ، خواستار تغییر ساختارهایی می‌شود که نابرابری‌ها را ایجاد می‌کنند.

نقش شبکه‌های پژوهشی و سیاست‌گذاری در استفاده از شواهد

آندره اوردونز لانوس (Andrea Ordóñez Llanos)، اقتصاددان و هم‌بنیان‌گذار و پژوهشگر ارشد شبکه Southern Voice، در این سخنرانی درباره نقش شبکه‌های جهانی سیاست‌گذاری و تحقیقات در پشتیبانی از اجرای شواهد علمی در سیاست‌ها صحبت می‌کند. او با اشاره به تجربه‌اش در کار با بیش از ۶۰ اندیشکده از آفریقا، آمریکای لاتین و آسیا، بر اهمیت استفاده از شواهد و تحلیل‌های جنوب جهانی برای پیشبرد توسعه عادلانه تأکید می‌کند. اوردونز با استفاده از چارچوب‌های تحلیلی، به بررسی انواع مسائل سیاستی می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه مسائل ساختاریافته، غیرساختاریافته و مسائلی که در آن‌ها توافق بر سر شواهد یا ارزش‌ها وجود ندارد، نیازمند رویکردهای متفاوتی هستند. او بر لزوم درک بهتر زمینه‌های سیاستی و قدرت‌های درگیر در تعریف مسائل تأکید می‌کند.

اوردونز همچنین به اهمیت همکاری بین سازمان‌ها اشاره می‌کند و با استفاده از یک چارچوب ساده، انواع روابط همکاری، از جمله همکاری‌های مبتنی بر اهداف مشترک و استراتژی‌های متفاوت را بررسی می‌کند. او هشدار می‌دهد که همکاری‌های اجباری یا نابرابر می‌توانند به انحراف اهداف سازمان‌های ضعیف‌تر منجر شوند. در پایان، او بر لزوم ایجاد انگیزه‌های جدید برای محققان، تغییر مدل‌های سنتی انتشار تحقیقات و تضمین پایداری سازمان‌های تحقیقاتی در جنوب جهانی تأکید می‌کند تا بتوانند نقش خود را در تأثیرگذاری بر سیاست‌ها به طور مؤثر ایفا کنند.

پیاده‌سازی شواهد: توسعه مدل و سازگاری فرهنگی

پروفسور هو یان (Hu Yan)، مدیر مرکز مراقبت‌های پرستاری مبتنی بر شواهد دانشگاه فودان (Fudan University Centre of Evidence-based Nursing) و مرکز پرستاری مبتنی بر شواهد شانگهای (Shanghai Evidence-based Nursing Centre)، در این ارائه به موضوع توسعه مدل‌های تطبیق فرهنگی و اجرای شواهد در حوزه سلامت می‌پردازد. او با اشاره به اهمیت تصمیم‌گیری مبتنی بر شواهد در سیستم‌های سلامتی، به چالش‌های اجرای شواهد در کشورهای در حال توسعه مانند چین اشاره می‌کند. پروفسور هو یان بر لزوم درک عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر اجرای شواهد تأکید می‌کند و مدل‌هایی مانند مدل JBI (Joanna Briggs Institute) را به عنوان چارچوبی جامع برای ادغام شواهد علمی، تخصص بالینی و ترجیحات بیماران معرفی می‌کند.

او مدل «طلوع» (Sunrise Model) را به عنوان یک مدل تطبیق‌یافته فرهنگی برای اجرای شواهد در چین ارائه می‌دهد که بر بهبود مستمر کیفیت مراقبت‌های سلامتی تمرکز دارد. این مدل چهار عنصر کلیدی شامل شواهد علمی، تیم‌های چندرشته‌ای، استراتژی‌های اجرا و پایداری را در نظر می‌گیرد. پروفسور هو یان مراحل اجرای شواهد را به سه مرحله آماده‌سازی، اجرا و ارزیابی تقسیم می‌کند و بر اهمیت رهبری، مدیریت تغییر و تحلیل دقیق زمینه اجرا تأکید می‌کند.

او با ارائه مثال‌هایی از پروژه‌های اجرای شواهد در چین، مانند پیشگیری از زمین خوردن بیماران مسن در بیمارستان‌ها، نشان می‌دهد که چگونه رهبری قوی و مشارکت ذی‌نفعان می‌تواند به موفقیت این پروژه‌ها کمک کند. با این حال، چالش اصلی در پایداری نتایج این پروژه‌ها پس از اتمام مرحله اجرا است. پروفسور هو یان با استفاده از یک مطالعه کیفی مبتنی بر نظریه داده‌بنیاد، عوامل فرهنگی مؤثر بر اجرای شواهد را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که رویکردهای پایین به بالا (Bottom-up) و مشارکتی در مقایسه با رویکردهای بالا به پایین (Top-down) موفق‌تر هستند.

در پایان، او بر لزوم تطبیق شواهد با زمینه فرهنگی، تحلیل دقیق شرایط و استفاده از نوآوری‌های فناورانه برای تسهیل اجرای شواهد تأکید می‌کند و رهبری را به عنوان موتور محرک موفقیت و پایداری اجرای شواهد معرفی می‌کند.

پرکردن شکاف‌های دانش در مراقبت‌های اولیه سلامتی در کشورهای با درآمد کم و متوسط

پروفسور لارا فرل (Lara Fairall)، مدیر مؤسس واحد ترجمان دانش (KTU) در دانشگاه کیپ تاون و استاد سلامت جهانی در کینگز کالج لندن (King’s College London)، در این سخنرانی به معرفی برنامه «پَک» (Practical Approach to Care Kit یا PACK) پرداخت که با هدف ارائه مراقبت‌های اولیه مبتنی بر شواهد در کشورهای با درآمد کم و متوسط توسعه یافته است. این برنامه در کشورهایی مانند آفریقای جنوبی، اتیوپی، نیجریه، بوتسوانا، برزیل و اندونزی اجرا شده است. پروفسور فرل بر چالش‌های موجود در ترجمه دانش به عمل، به ویژه حجم زیاد اطلاعات و دستورالعمل‌های پیچیده برای کارکنان سلامتی تأکید کرد و اشاره کرد که ابزارهای پشتیبانی تصمیم‌گیری بالینی، مانند پَک، می‌توانند به ساده‌سازی و اجرای این دستورالعملات کمک کنند. وی همچنین به اهمیت آموزش تیمی و تعامل با شواهد در سیستم‌های سلامتی اشاره کرد و از تلاش‌های تیم خود برای بهبود دسترسی به مراقبت‌های مبتنی بر شواهد در مناطق مختلف جهان قدردانی کرد. در پایان، او بر اهمیت روابط انسانی و همکاری بین ذی‌نفعان مختلف در سیستم‌های سلامتی تأکید کرد و خاطرنشان کرد که این روابط کلید اصلی انتقال دانش به عمل و بهبود سیستم‌های سلامت است.

نیاز جهانی به شواهد و ارزیابی فناوری سلامت: چگونه آن‌ها همسو می شوند؟

در این جلسه از دکتر آلریک روتر (Alric Ruether)، رئیس امور بین‌الملل در مؤسسه کیفیت و کارایی در مراقبت‌های سلامتی و رئیس شبکه بین‌المللی آژانس‌های (INAHTA)HTA، برای ارائه سخنرانی دعوت شد. دکتر روتر با تشکر از برگزارکنندگان اجلاس، به اهمیت شواهد در ارزیابی فناوری‌های سلامت (HTA) پرداخت و تأکید کرد که شواهد باید به گونه‌ای باشد که نیازهای مختلف ذی‌نفعان، از جمله بیماران، سیاست‌گذاران، پزشکان و صنعت را برآورده کند. او به چالش‌های دسترسی به داروهای نوآورانه در کشورهای مختلف اشاره کرد و توضیح داد که چگونه تفاوت در سیستم‌های سلامتی و استانداردهای درمانی می‌تواند بر دسترسی به شواهد و استفاده از آن تأثیر بگذارد. دکتر روتر همچنین به تلاش‌های اروپا برای ایجاد یک چارچوب مشترک در ارزیابی فناوری‌های سلامت (EU-HTA) اشاره کرد و اهمیت همکاری بین‌المللی و شبکه‌های جهانی مانند اینتا (INAHTA) را در تسهیل دسترسی به شواهد و بهبود تصمیم‌گیری در سیستم‌های سلامتی برجسته کرد. در پایان، او بر اهمیت اعتماد متقابل، شفافیت و یکپارچه‌سازی ذی‌نفعان در استفاده از شواهد تأکید کرد و خاطرنشان کرد که همکاری بین‌المللی و تعامل بین رشته‌ای کلید دستیابی به تأثیرات محلی از شواهد جهانی است.

بسترسازی شواهد برای بیشینه کردن تأثیر بینش‌های مشارکت برای سیاست‌گذاری اقتصادی

دکتر جین کابوبو-ماریارا (Jane Kabubo-Mariara)، مدیر اجرایی مشارکت برای سیاست‌گذاری اقتصادی (PEP) ، در این سخنرانی به تشریح فعالیت‌های این سازمان در زمینه تقویت ظرفیت محققان محلی برای تولید شواهد مبتنی بر سیاست‌گذاری در کشورهای جنوب جهانی پرداخت. او تأکید کرد که PEP با هدف توسعه پایدار و بهبود فرآیندهای سیاست‌گذاری مبتنی بر شواهد، در ۶۶ کشور جهان فعالیت می‌کند و بیش از ۴۰۰ پروژه را به انجام رسانده است. رویکرد اصلی PEP، تقویت ظرفیت محققان محلی از طریق ارائه منابع فنی، مربی‌گری علمی و سیاستی و تسهیل همکاری بین محققان، سیاست‌گذاران و سایر ذی‌نفعان است. این سازمان با استفاده از روش‌هایی مانند تولید مشترک دانش، تحلیل زمینه سیاستی و مشارکت دوره‌ای ذی‌نفعان، اطمینان حاصل می‌کند که تحقیقات انجام‌شده نه تنها از کیفیت علمی بالایی برخوردارند، بلکه مستقیماً در طراحی و اجرای سیاست‌ها تأثیرگذار هستند. دکتر ماریارا همچنین به معرفی رویکرد جدید PEP در کار با نهادهای سیاست‌گذاری و تقویت ظرفیت آن‌ها برای استفاده از شواهد در تصمیم‌گیری‌های کلان اشاره کرد. در پایان، او از تأثیر قابل توجه کارهای PEP بر سیاست‌ها و برنامه‌های دولت‌ها در کشورهای مختلف خبر داد و از حضار دعوت کرد تا برای اطلاعات بیشتر به وب‌سایت PEP مراجعه کنند.

شواهد را به من نشان دهید: رویکردی برای دریافت مطمئن شواهد تحقیقاتی برای کسانی که به آن نیاز دارند 

در این گفتار، پروفسور جان لاویس (John Lavis)، مدیر انجمن سلامت مک‌مستر و یکی از رهبران کمیسیون جهانی سیاست‌های مبتنی بر شواهد برای مقابله با چالش‌های اجتماعی، درباره اهمیت استفاده از شواهد در تصمیم‌گیری‌های سریع و هماهنگ برای ساختن آینده‌ای بهتر صحبت می‌کند. او بر ضرورت ایجاد سیستم‌های پشتیبانی محلی و جهانی برای جمع‌آوری و استفاده از شواهد متنوع تأکید می‌کند. جان به پیشرفت‌های اخیر در زمینه‌های مختلف، از جمله استفاده از هوش مصنوعی و روش‌های نوین برای تجمیع شواهد، اشاره می‌کند و خاطرنشان می‌سازد که همکاری جهانی و به‌اشتراک‌گذاری داده‌ها می‌تواند به بهبود تصمیم‌گیری‌ها در سطوح محلی و جهانی کمک کند. او همچنین بر لزوم توجه به عدالت و توزیع عادلانه قدرت در سیستم‌های شواهد جهانی تأکید می‌کند و از جامعه جهانی می‌خواهد تا برای ایجاد تغییرات مثبت و پایدار در این زمینه همکاری کنند.

پرداختن به اهداف توسعه پایدار: دیدگاه هایی در مورد اولویت‌ها

در این گفتگو، شرکت‌کنندگان درباره چالش‌ها و فرصت‌های مرتبط با اهداف توسعه پایدار (SDGs) بحث کردند. تامارا کریدو (Tamara Kredo)، از شورای تحقیقات پزشکی آفریقای جنوبی، جلسه را با معرفی پنل‌های متنوع از نظر جغرافیایی و تخصصی آغاز کرد. هدف این جلسه بررسی چالش‌های پیش‌روی جامعه علمی در دستیابی به اهداف توسعه پایدار و شناسایی فرصت‌ها برای پیشرفت بود. کری آلبرایت (Kerry Albright)، یکی از اعضای پنل، به وضعیت نگران‌کننده پیشرفت اهداف توسعه پایدار اشاره کرد و اعلام کرد که تنها ۱۷٫۷٪ از شاخص‌ها در مسیر درست قرار دارند و بسیاری از اهداف با رکود یا حتی پسرفت مواجه شده‌اند. چالش‌هایی مانند فقر، گرسنگی، تغییرات اقلیمی و درگیری‌های نظامی به‌عنوان موانع اصلی برشمرده شدند.

تاری ترنر (Tari Turner)، یکی دیگر از اعضای پنل، پنج چالش کلیدی را مطرح کرد: وضوح (Clarity)، اطمینان (Certainty)، پیچیدگی (Complexity)، ظرفیت (Capacity) و همکاری (Collaboration). او تأکید کرد که جامعه علمی باید با این چالش‌ها روبرو شود و به‌طور مداوم در حال یادگیری و تطبیق باشد. سالانژ دورائو (Solange Durao) نیز بر اهمیت مشارکت ذی‌نفعان و تصمیم‌گیرندگان سیاسی در فرآیند تولید شواهد تأکید کرد و تجربه‌های خود را در پروژه‌های تطبیق شواهد جهانی با شرایط محلی به اشتراک گذاشت. مت گرینگر (Matt Grainger)، از منظر تنوع زیستی، به چالش‌های مرتبط با اولویت‌بندی اهداف و تعادل بین آنها اشاره کرد و بر نیاز به شواهد پیچیده و نوآورانه برای حل مسائل پیچیده تأکید کرد.

در بخش فرصت‌ها، گابریل رادا (Gabriel Rada) درباره استفاده از سیستم‌های دیجیتال و تقویت زیرساخت‌های شواهد برای بهبود دسترسی و استفاده از داده‌ها صحبت کرد. او بر نیاز به سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف مانند سلامت، آموزش و کشاورزی تأکید کرد و خواستار مشارکت بیشتر دانشمندان علوم اجتماعی در جامعه شواهد شد. در نهایت، شرکت‌کنندگان به این نتیجه رسیدند که همکاری بین‌المللی، نوآوری در روش‌های سنتز شواهد و تعامل با ذینفعان کلیدی، از جمله فرصت‌های اصلی برای پیشبرد اهداف توسعه پایدار هستند.

در این بخش از گفتگو، شرکت‌کنندگان به بحث درباره چالش‌ها و فرصت‌های مرتبط با اهداف توسعه پایدار (SDGs) ادامه دادند. گابریل به اهمیت استفاده از سیستم‌های دیجیتال و هوش مصنوعی برای تسریع پیشرفت در راستای این اهداف اشاره کرد و تأکید کرد که رویدادهای جهانی می‌توانند همکاری و تخصیص منابع به این اهداف را تقویت کنند. او همچنین به تجربه‌های ناموفق در طول همه‌گیری کووید-۱۹ اشاره کرد، جایی که جامعه علمی نتوانست به‌طور مؤثر از شواهد زنده و به‌روز استفاده کند و این موضوع منجر به تولید مطالعات تکراری و کم‌کیفیت شد.

سالانژ و دیگر اعضای پنل بر نیاز به ایجاد ظرفیت در کشورهای با درآمد کم و متوسط (LMICs) برای انجام سنتز شواهد و استفاده از آن در تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر شواهد تأکید کردند. آنها به چالش‌هایی مانند کمبود منابع، نبود آگاهی در بین سیاست‌گذاران و نیاز به آموزش روش‌های پیچیده سنتز شواهد اشاره کردند. سالانژ همچنین بر اهمیت مشارکت ذینفعان و سیاست‌گذاران در فرآیند تولید شواهد و توسعه دستورالعمل‌ها تأکید کرد.

در ادامه، گابریل به فرصت‌های ناشی از پیشرفت‌های فناوری مانند هوش مصنوعی و سیستم‌های دیجیتال اشاره کرد، اما هشدار داد که این فناوری‌ها نباید جایگزین مشارکت انسانی و تنوع دیدگاه‌ها در فرآیند سنتز شواهد شوند. او همچنین بر نیاز به آموزش تفکر سیستمی و درک پیچیدگی‌های مرتبط با اهداف توسعه پایدار تأکید کرد.

در بخش پایانی، شرکت‌کنندگان به سؤالاتی درباره تعادل بین برگزاری رویدادهای حضوری و کاهش ردپای کربنی پاسخ دادند. آنها توافق کردند که اگرچه رویدادهای حضوری برای شبکه‌سازی و همکاری ضروری هستند، اما باید راه‌حل‌هایی برای کاهش تأثیرات زیست‌محیطی این رویدادها پیدا شود. در نهایت، بحث بر روی نیاز به ایجاد انگیزه و تقویت ظرفیت‌های موجود در جامعه علمی برای پاسخگویی به چالش‌های پیچیده مرتبط با اهداف توسعه پایدار متمرکز شد.

استفاده از رویکرد داستان‌سرایی بومی برای انتقال شواهد پژوهش

در این بخش از گفتگو، پاتریک اوکوئن (Patrick Okwen) از تجربیات خود و تیمش در کامرون درباره استفاده از داستان‌سرایی برای انتقال شواهد علمی و تأثیر آن بر تصمیم‌گیری‌ها صحبت می‌کند. او با بیان یک داستان نمادین درباره دو رودخانه، یکی از داده‌های علمی و دیگری از داستان‌ها، توضیح می‌دهد که چگونه ترکیب این دو می‌تواند به انتقال مؤثر شواهد به جامعه کمک کند. در داستان او، رودخانه داده‌های علمی به تنهایی نتوانست نیازهای جامعه را برطرف کند، اما با اضافه شدن رودخانه داستان‌ها، که داده‌ها را به شکل هنر، موسیقی و احساسات تبدیل کرد، جامعه توانست از این شواهد بهره‌مند شود.

پاتریک بر اهمیت داستان‌سرایی به عنوان ابزاری قدرتمند برای انتقال شواهد علمی به سیاست‌گذاران، پزشکان و عموم مردم تأکید می‌کند. او اشاره می‌کند که داستان‌سرایی نه تنها برای جوامع عامه، بلکه برای درک بهتر زمینه‌های شواهد و ایجاد اعتماد بین محققان، سیاست‌گذاران و جامعه نیز ضروری است. او از نقل‌قول‌هایی از نویسندگان و مشارکت‌کنندگان در رویدادهای داستان‌سرایی استفاده می‌کند تا نشان دهد که چگونه داستان‌ها می‌توانند مفاهیم انتزاعی را به شکلی قابل درک برای ذهن انسان تبدیل کنند.

پاتریک همچنین به چالش‌های این رویکرد از جمله نیاز به سیستماتیک بودن، استراتژیک بودن و همکاری بین‌المللی اشاره می‌کند. او تأکید می‌کند که محققان باید زمان بیشتری را به گوش دادن به نیازهای جامعه اختصاص دهند و شواهد علمی را با داستان‌هایی که برای مردم جذاب و قابل درک هستند، ترکیب کنند. در نهایت، او از جامعه علمی می‌خواهد که از داستان‌سرایی به عنوان ابزاری برای انتقال شواهد مرتبط با اهداف توسعه پایدار (SDGs) استفاده کنند و با همکاری شبکه‌های جهانی مانند کاکرین، کمپبل و جی‌بی‌آی، داستان‌هایی را خلق کنند که تأثیر واقعی بر زندگی مردم داشته باشد.

از شواهد مبتنی بر بالین تا پزشکی مبتنی بر شواهد

در این ارائه، لادیسلاو دوشک (Ladislav Dušek)، مدیر مؤسسه اطلاعات سلامت و آمار جمهوری چک با تشکر از فرصت ارائه نتایج حاصل از جمهوری چک، به معرفی سیستم ملی اطلاعاتی برای کنترل و مدیریت مراقبت‌های سلامتی پرداخت. وی تأکید کرد که جمع‌آوری، اعتبارسنجی و اشتراک‌گذاری داده‌ها می‌تواند به بهبود کیفیت مراقبت‌های سلامتی کمک کند و در تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر شواهد نقش کلیدی ایفا نماید. سیستم اطلاعاتی ملی چک که از سال ۲۰۱۴ توسعه یافته، شامل ثبت‌های ملی بیماران، ارائه‌دهندگان خدمات سلامتی و حرفه‌‌مندان سلامت است و داده‌های مربوط به خدمات درمانی، داروها و اطلاعات بیمارستانی را در سطح فردی جمع‌آوری می‌کند. این سیستم با یکپارچه‌سازی داده‌ها از منابع مختلف، امکان تحلیل‌های جامع و گزارش‌دهی در سطح جمعیت و بیمارستان‌ها را فراهم می‌کند. سخنران با ارائه مثال‌هایی از کاربرد این سیستم در کنترل سرطان و برنامه‌های غربالگری، نشان داد که چگونه داده‌ها می‌توانند به بهبود سیاست‌ها و کاهش نابرابری‌ها در دسترسی به مراقبت‌های سلامتی کمک کنند. در نهایت، وی بر اهمیت استفاده از داده‌های واقعی برای بهبود اثربخشی مداخلات بهداشتی و افزایش مشارکت جامعه در برنامه‌های پیشگیری تأکید کرد.

شکست‌های غیرقابل قبول در تعامل با سیاست در هند

در این ارائه، دواکی نامبیار (Devaki Nambiar)، مدیر برنامه مؤسسه جورج برای سلامت جهانی (George Institute for Global Health)، تجربیات خود را در زمینه تعامل با سیاست‌گذاران در هند به اشتراک گذاشت. وی با اشاره به شکست‌های متعدد خود در این مسیر، چهار ایده کلیدی را مطرح کرد: یکم، سیاست‌گذاران در یک اکوسیستم پیچیده عمل می‌کنند و محققان تنها یکی از بازیگران این فضا هستند. دوم، شکاف‌های دانشی وجود دارند که ممکن است هرگز پر نشوند. سوم، ترکیب بازیگران و روابط آن‌ها دائماً در حال تغییر است و این تغییرات بر فرآیند تعامل تأثیر می‌گذارد. چهارم، علی‌رغم این تغییرات، روابط مبتنی بر اعتماد، صداقت و پایداری، نیروی محرکه اصلی در تعاملات سیاستی هستند. سخنران با استفاده از استعاره‌های نجومی، تأکید کرد که شکست‌ها و ناشناخته‌ها بخشی از فرآیند علمی هستند و باید به جای تمرکز صرف بر استفاده از شواهد، به تبادل دانش بین بازیگران مختلف توجه کرد. وی خاطرنشان کرد که پذیرش شکست و مواجهه با عدم قطعیت، یکی از علمی‌ترین رویکردها در این زمینه است.

تقویت استفاده از شواهد در برزیل: داستانی از همکاری غیر رسمی و ساختارشکن

در این ارائه، لورا بویرا (Laura Boeira) از تجربیات خود به عنوان یک کارمند سابق وزارت بهداشت برزیل و مدیر اجرایی مؤسسه ورداس (Instituto Veredas) برزیل صحبت کرد. او تأکید کرد که در گذشته به جای خوشحالی، بر حق بودن تمرکز داشت و این باعث تنهایی و ناکامی‌های زیادی برای او شد. پس از استعفا از دولت، او تصمیم گرفت به جای تلاش برای اثبات حقانیت خود، به حمایت از همکارانش در خدمات مدنی بپردازد و به آن‌ها کمک کند تا در موقعیت‌های خود باقی بمانند. لورا بر اهمیت خودمانی بودن (informality) و «همدلی» در ایجاد «فضایی (climate)» برای استفاده از شواهد در سیاست برزیل به عنوان دو ستون اصلی استفاده از شواهد در سیاست‌گذاری در برزیل تأکید کرد. او توضیح داد که چگونه گفت‌وگوهای غیررسمی در محیط‌هایی مانند کافه‌ها می‌تواند تأثیر بیشتری نسبت به جلسات رسمی داشته باشد. لورا همچنین به ایجاد رویکرد «همکاری ساختارشکن (radical collaboration)» برای ایجاد شبکه‌های شواهد مبتنی بر تمایل و تعهد به انجام کارهای سخت، حمایت و تشویق یکدیگر و اطمینان از وجود تنوع اشاره کرد که در آن سازمان‌ها با هم همکاری می‌کنند تا مراکز شواهد را ایجاد کنند و تنوع را در این حوزه افزایش دهند. او از تجربیات شخصی خود و درس‌هایی که از مادربزرگش در مورد باغبانی آموخته بود، استفاده کرد تا نشان دهد که چگونه می‌توان جامعه‌ای از شواهد را پرورش داد. لورا در پایان از حضار خواست تا به یکدیگر توجه کنند و با همکاری و همدلی، زمینه‌های استفاده از شواهد در سیاست‌گذاری را تقویت کنند. 

نشست جهانی شواهد 2024 - پایان

اجلاس جهانی شواهد ۲۰۲۴، از ۱۰ تا ۱۳ سپتامبر (۲۴-۲۷ شهریور ۱۴۰۳) با حضور 1848 شرکت کننده ثبت‌نام شده از 73 کشور جهان شامل شش جلسه عمومی، 25 جلسه ویژه و بیش از ۶۰ کارگاه در پراگ برگزار شد. این اجلاس گردهمایی مهمی از سازمان‌ها و متخصصان برجسته در زمینه مراقبت‌های سلامتی مبتنی بر شواهد شامل کاکرین (Cochrane)،انستیتو جوانا بریگز (JBI)،موسسه همکاری‌های کمپبل (Campbell Collaboration) وشبکه بین‌المللی گایدلاین‌ها (GIN) بود. 

میزبانان اجلاس مرکز روش‌شناختی NIKEZ، مؤسسه اطلاعات و آمار سلامت جمهوری چک، وزارت بهداشت جمهوری چک، انجمن پزشکی یان پورکینینه چک  (The Czech Medical Association of J. E. Purkyně) و سازمان جهانی بهداشت و سفیران آن، وایلی (Wiley)، ولترز کلوور(Wolters Kluwer)، بنیاد اکوسیستم شواهد MAGIC، کوویدنس (Covidence)، مرکز علوم اجتماعی مبتنی بر شواهد دانشگاه لانژو (Lanzhou University) و صندوق جهانی (The Global Fund) بودند.

📎پیوند به صفحه روز جهانی خدمات مراقبت سلامت مبتنی بر شواهد

شنبه ۱۵ دی ۱۴۰۳