یوگا هزاران سال پیش به عنوان یک تمرین جامع ذهنی، فیزیکی و روحی و مبتنی بر فلسفه باستانی ودیک (Vedic) از هندوستان نشأت گرفته و با آیورودا، نظام طب سنتی هند، مرتبط است. در طی قرن بیستم، یوگا به‌طور فزاینده‌ای خارج از هندوستان نیز شناخته شده و در طی دهه‌های گذشته، شهرت آن در جهان، به عنوان سیستمی برای ارتقای سلامت و تندرستی، بیشتر شده است. هرچند یوگای مدرن معمولاً بر وضعیت‌های فیزیکی تأکید داشته و گاهی به عنوان یک نوع ورزش تلقی می‌شود، این تمرین معمولاً یک یا تعدادی بیشتر از عناصر ذهنی و روحی که به‌طور سنتی قسمتی از یوگا هستند، از جمله استراحت، تمرکز یا مدیتیشن را در هم می‌آمیزد. از این رو یوگا یک فعالیت ذهنی-بدنی به حساب می‌آید.
هم اکنون مکاتب مختلفی از یوگا وجود دارند که هریک تأکید و رویکرد متفاوتی برای تمرین دارند. اکثراً این طور تصور می‌شود که برخی از این تمرین‌های یوگا می‌توانند در درمان یا پیشگیری از بیماری‌های ذهنی و بدنی نقش داشته و سبب بهبود کیفیت کلی زندگی بشوند. در نتیجه ما نیازمند اطلاعاتی در رابطه با مزایا و معایب یوگا برای سلامتی هستیم.
مجموعه ویژه کتابخانه کاکرین در رابطه با مقالات مروری ساختارمند در مورد یوگا که در نوامبر سال 2017 منتشر شده است بر مقالاتی مروری تأکید دارد که کارایی یوگا را در بهبود علائم فیزیکی، ذهنی و کیفیت زندگی در محدوده‌ای از مشکلات سلامتی ارزیابی می‌کنند. این مجموعه جهت جلب توجه مردم، بیماران، صاحبان حرفه‌های سلامت و سایر تصمیم‌گیرندگان به بهترین شواهد موجود از تأثیرات یوگا بر سلامت و نیز جهت اطلاع‌رسانی از انتخاب‌ها در زمینه استفاده از یوگا جهت بهبود سلامت و تندرستی ایجاد شده است.
این مجموعه ویژه توسط L Susan Wieland از حیطه طب مکمل کاکرین با مرورهایی از گروه‌های زیر تطبیق داده شده است: - گروه راه‌های هوایی در کاکرین، گروه پشت و گردن در کاکرین، گروه ترومای استخوان، مفصل و عضله در کاکرین، گروه سرطان پستان در کاکرین، گروه مشکلات تکاملی، روانی‌اجتماعی و یادگیری در کاکرین، گروه صرع در کاکرین، گروه بدخیمی‌های خونی در کاکرین، گروه قلب در کاکرین و گروه اسکیزوفرنی در کاکرین.
این مجموعه ویژه موضوعات زیر را پوشش می‌دهد:
- مشکلات عضلانی- اسکلتی
- سلامت افراد سالخورده و بهبود تعادل
- مشکلات ریوی
- سرطان
- بیماری‌های قلبی- عروقی
- سلامت ذهنی
- مشکلات سیستم عصبی
- سلامت کودک
از L Susan Wieland برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این مجموعه ویژه سؤال کردیم:
چرا این مقالات مروری را تولید کردید؟ به طور کلی این مجموعه ویژه چه اطلاعاتی به ما می‌دهد؟
می‌دانیم که اخیراً یوگا به عنوان یک ورزش بسیار رایج شده و بسیاری از مردم بر این باورند که یوگا مزایایی برای تمام جنبه‌های سلامت عمومی دارد. همچنین بسیاری از مردم یوگا را به‌عنوان درمانی برای ارتقای مشکلات و علایم فیزیکی و ذهنی خاص به کار می‌گیرند و در طول دهه‌های اخیر، صدها مطالعه کارآزمایی در راستای بررسی سودمندی یوگا برای سلامتی صورت گرفته است. دستیابی به همه شواهد کارآزمایی‌های مربوطه، ارزیابی این شواهد و کنار هم قراردادن آنها، وجه برتری کاکرین است. این مجموعه ویژه نشان می‌دهد که در طول سال‌های اخیر، کاکرین بر ارزیابی کدام عرصه‌های یوگا درمانی تمرکز داشته است.
نکته قابل توجه این مجموعه ویژه چیست و در مورد یوگا چه اطلاعاتی به ما می‌دهد؟
این مجموعه در محدوده شرایطی که یوگا در آن آزمایش شده، قابل توجه است. این مجموعه نشان می‌دهد که یوگا در پیشگیری و درمان مشکلات سلامتی و همچنین به‌عنوان یک درمان مکمل جهت ارتقای کیفیت زندگی افراد دارای مشکلات سلامت، مزایای زیادی دارد.
آیا این به معنی لزوم انجام تحقیقات بیشتر است؟
مسلماً خلأهایی در شواهد مقالات مروری کاکرین وجود دارد. برای مثال، تحقیقات متعددی در مورد کاربرد یوگا برای بیماری اسکیزوفرنی وجود دارد، اما هیچ مطالعه‌ای در مورد کاربرد یوگا برای مشکلات سلامت روان مثل افسردگی، اضطراب و غیره وجود ندارد. مطالعه‌ای در مورد کمردرد وجود دارد، اما هیچ مطالعه‌ای برای سایر مشکلات عضلانی- اسکلتی مثل آرتریت روماتوئید، فیبرومیالژی، استئوآرتریت و غیره وجود ندارد. می‌دانیم که مقالات مروری با کیفیت بالا در خارج از مجموعه کاکرین در رابطه با یوگا برای این مشکلات دیگر وجود دارد، با این وجود مهمترین نکته مثبت مرورهای کاکرین این است که به‌طور مرتب با دسترسی به شواهد جدید، به‌روزرسانی می‌شوند. این امر منجر به همگام‌بودن مقالات مروری کاکرین با شواهد جدیدترین کارآزمایی‌ها شده و حتی گاهی امکان پاسخ‌گویی به پرسش‌های جدید را نیز فراهم می‌آورد. به‌عنوان مثال، در اوایل سال اخیر، یک مقاله مروری در رابطه با یوگا برای کمردرد و پس از آن تا کنون دو کارآزمایی دیگر را نیز منتشر کرده‌ایم. هم‌اکنون برنامه کاری را جهت به‌روزرسانی مقالات کاکرین قرار داده و انتظار ثبت شواهد کارآزمایی‌های جدید در مورد تأثیرات یوگا بر کمردرد در دو جمعیت سالخورده و دارای وضعیت اجتماعی-اقتصادی پایین را داریم.
مورد دیگری که از بررسی مقالات مروری مجزا (individual reviews) معلوم می‌شود، این است که عموماً نیاز به کارآزمایی‌های بیشتری وجود دارد. گاهی رغبت زیادی برای استفاده از یوگا برای یک مشکل خاص پزشکی وجود دارد و به‌صورت اینترنتی یا در کلاس‌های آموزشی رایج می‌شود، اما تنها چند کارآزمایی جزئی در رابطه با تأثیرات یوگا بر آن مشکل وجود دارد، در نتیجه براساس شواهد موجود نمی‌توان حقیقتاً سودمندی یوگا در این رابطه را تأیید کرد. ممکن است این کمبود شواهد برای یک پژوهشگر مرور ساختارمند نسبتاً مأیوس‌کننده باشد، اما شناسایی نیاز به کارآزمایی‌های بیشتر و توصیف چگونگی طراحی و گزارش این کارآزمایی‌ها به مطلوب‌ترین شکل، می‌تواند کاربرد اصلی مرورهای ساختارمند باشد.
در نهایت، یوگا یک مداخله پیچیده و متنوع بوده و برآورد شواهد در مورد آن بسیار متفاوت با برآورد در مورد یک دارو یا تکنیک جراحی است. گاهی متوجه مفیدبودن یوگا هستیم، اما این که آیا بتوان از مداخلات مختلف یوگا نیز انتظار اثرات مشابه را داشت یا نه، آشکار نیست. اگر می‌بینیم انواع آینگار (Iyengar) و وینی یوگا (Viniyoga) مفید هستند، آیا بدین معنی است که انواع وین یاسا (Vinyasa) یا بیکرام (Bikram) نیز مفید خواهند بود؟ در سطح جزئی‌تر، اگر مجموعه‌ای از مداخلات یوگا همراه با حالت‌های فیزیکی و تمرین‌های تنفسی سودمند واقع می‌شود، آیا این به این معنی است که وجود تمرین‌های تنفسی برای سودمندبودن ضروری است؟ و حتی این که آیا نوع و حجم مشخصی از تنفس لازم است؟ گاهی مواقع پاسخ این است که در اصل این جزئیات به نظر مهم نمی‌آیند، اما غالباً ما اطلاعی نداریم. ما، به‌عنوان محقق، نیازمند کار بیشتری جهت تهیه اطلاعاتی از کارآزمایی‌ها و مقالات مرور نظام‌مند هستیم تا مردم توانایی تصمیم‌گیری به‌صورت عملی و واقع‌بینانه در رابطه با استفاده از یوگا به‌عنوان روش درمانی داشته باشند.
آیا این شواهد نشانگر مفیدبودن یوگا در زمینه سلامت و تندرستی عمومی است و چه شرایط خاصی واقعاً سودمند شمرده می‌شوند؟
مقالات مروری عمدتاً برای جستجوی اثرات بر روی سلامتی و تندرستی در جمعیت کلی طرح‌ریزی نشده‌اند، اما شواهدی مبنی بر سودمندی یوگا در شرایط خاص پزشکی وجود دارد (برای مثال، یوگا احتمالاً اثر مثبتی بر عملکرد کمر در افراد مبتلا به کمردرد مزمن دارد) و همچنین شواهد نشان می‌دهد که افراد دچار محدوده‌ای از مشکلات (همچون آسم و سرطان پستان) با استفاده از یوگا می‌توانند کیفیت زندگی بالاتری را تجربه کنند.
یکشنبه، ۶ اردیبهشت ۱۳۹۷