سه مطالعه مروری جدید کاکرین، شواهدی را ارائه می‌دهند که داروهای GLP-1 منجر به کاهش وزن قابل‌توجه از نظر بالینی می‌شوند، اما مطالعاتی که توسط شرکت‌های دارویی تأمین مالی شده‌اند، سوالاتی را در این زمینه مطرح می‌کنند. این مطالعات به سفارش سازمان جهانی بهداشت (WHO) انجام شدند تا دستورالعمل‌های آتی را در مورد استفاده از این داروها برای درمان چاقی شکل دهند.
مطالعات مروری که تأثیرات سه داروی کاهش وزن معروف به آنتاگونیست‌های گیرنده GLP-1 را بررسی کردند، نشان دادند که هر سه دارو در مقایسه با دارونما (placebo) منجر به کاهش وزن معناداری از نظر بالینی شدند. بااین‌حال، شواهد در مورد پیامدهای بلندمدت، عوارض جانبی، و تضاد منافع بالقوه، هم‌چنان محدود یا نامشخص است.
آگونیست‌های گیرنده پپتید-1 شبه-گلوکاگون (Glucagon-like peptide-1; GLP-1) در ابتدا برای درمان افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ توسعه یافتند و در اواسط دهه ۲۰۰۰ وارد کاربردهای بالینی شدند. داروهای مذکور در این گروه از بیماران، به‌ویژه مواردی که مبتلا به بیماری قلبی یا کلیوی هستند، کنترل قند خون را بهبود بخشیدند، خطر بروز عوارض قلبی و کلیوی را کاهش دادند، از کاهش وزن حمایت کردند، و خطر مرگ زودرس را پائین آوردند.
اخیراً، آگونیست‌های گیرنده GLP-1 در افراد چاق بررسی شده‌اند. این داروها فعالیت یک هورمون طبیعی را تقلید می‌کنند که هضم مواد غذایی را کند کرده و به افراد کمک می‌کنند تا مدت طولانی‌تری احساس سیری داشته باشند. در حال حاضر آن‌ها برای مدیریت وزن، در کنار رژیم غذایی کم‌کالری و ورزش، در افراد چاق یا دارای اضافه‌وزن که با مشکلات سلامت ناشی از وزن بالا دست‌وپنجه نرم می‌کنند، در بریتانیا مجوز استفاده دارند.
داروهای GLP-1 نویدبخش مدیریت وزن هستند
در تمامی مطالعات مروری، تیرزپاتاید (tirzepatide)، سماگلوتاید (semaglutide)، و لیراگلوتاید (liraglutide)، هرکدام در مقایسه با دارونما، پس‌از یک تا دو سال، منجر به کاهش وزن قابل توجهی شدند، و این تأثیرات احتمالاً در طول درمان پایدار خواهند ماند.
تیرزپاتاید (که هفته‌ای یک‌بار تجویز می‌شود) تقریباً ۱۶% کاهش وزن پس‌از ۱۲ تا ۱۸ ماه ایجاد کرد. شواهد حاصل از ۸ کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (۶۳۶۱ شرکت‌کننده) نیز نشان داد که این تأثیرات می‌توانند تا ۳/۵ سال حفظ شوند، اگرچه داده‌های مربوط به بی‌خطر بودن (safety) آن‌ها در بلندمدت محدود بودند.
سماگلوتاید (که به صورت هفتگی نیز تزریق می‌شود) پس‌از ۲۴ تا ۶۸ هفته، وزن بدن را حدود ۱۱% کاهش داد، و تأثیرات آن احتمالاً تا دو سال پایدار ماندند، که این نتایج براساس ۱۸ کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (۲۷,۹۴۹ شرکت‌کننده) به دست آمدند. این دارو احتمال دستیابی به حداقل ۵% کاهش وزن بدن را افزایش داد، اما با میزان بالاتری از عوارض جانبی خفیف تا متوسط گوارشی همراه بود.
لیراگلوتاید (تزریق روزانه)، منجر به کاهش وزن در حد متوسط تا حدود ۴% تا ۵% شد، که براساس یافته‌های ۲۴ کارآزمایی (۹,۹۳۷ شرکت‌کننده) به دست آمد، اما هم‌چنان در مقایسه با دارونما، نسبتی از افرادی را که به کاهش وزن معنی‌دار دست یافتند، افزایش داد. شواهد مربوط به تأثیرات بلندمدت‌تر آن در بیش‌از دو سال محدودتر بود.
در تمامی این مطالعات، تفاوتی اندک تا عدم تفاوت میان این داروها و دارونما در زمینه بروز حوادث مهم قلبی‌عروقی، افزایش سطح کیفیت زندگی، یا مرگ‌ومیر وجود داشت. بااین‌حال، بروز عوارض جانبی، به‌ویژه حالت تهوع و علائم گوارشی، میان شرکت‌کنندگانی که داروهای GLP-1 را مصرف کردند، شایع‌تر بود و برخی بیماران به دلیل عوارض جانبی، درمان را متوقف کردند.
«این داروها پتانسیل قابل توجهی برای کاهش وزن دارند، به خصوص در سال نخست درمان. پس‌از دهه‌ها تلاش ناموفق برای یافتن درمان‌های مؤثر برای افراد چاق، این لحظه هیجان‌انگیزی است.»
- خوان فرانکو (Juan Franco)، محقق ارشد از دانشگاه هاینریش هاینه دوسلدورف (Heinrich Heine University Düsseldorf)، آلمان
انجام تحقیقات مستقل و دسترسی عادلانه، کلیدی هستند
بیشتر مطالعات واردشده توسط تولیدکنندگان دارو تأمین مالی شدند، که نقش قابل‌توجهی را در برنامه‌ریزی، اجرا، تجزیه‌وتحلیل، و گزارش نتایج ایفا کردند. این امر نگرانی‌هایی را در مورد تضاد منافع بالقوه و نیاز به انجام تحقیقات مستقل ایجاد می‌کند.
نویسندگان تأکید کردند که استفاده گسترده‌تر از این داروها باید عوامل اجتماعی و تجاری تعیین‌کننده سلامت، از جمله دسترسی، مقرون‌به‌صرفه بودن و پوشش بیمه را نیز در نظر بگیرند تا از تشدید نابرابری‌های سلامت موجود میان افراد چاق جلوگیری شود. قیمت بالای سماگلوتاید و تیرزپاتاید در حال حاضر دسترسی به آن‌ها را محدود می‌کند، درحالی‌که حق ثبت اختراع منقضی‌شده لیراگلوتاید امکان دسترسی به نسخه‌های ژنریک مقرون‌به‌صرفه‌تر را فراهم کرده است. حق ثبت اختراع سماگلوتاید نیز در سال ۲۰۲۶ منقضی خواهد شد.
مطالعات موجود در هر سه مرور عمدتاً در کشورهایی با سطح درآمد متوسط و بالا انجام شدند، و نمایندگان محدودی از مناطقی، مانند آفریقا، آمریکای مرکزی و آسیای جنوب شرقی، در آن‌ها حضور داشتند. با توجه به تنوع موجود در ترکیب بدن، رژیم غذایی، و رفتارهای سلامت میان جمعیت‌ها، نویسندگان بر اهمیت ارزیابی عملکرد این داروها در شرایط مختلف تأکید می‌کنند.
«ما به داده‌های بیشتری در مورد تأثیرات بلندمدت و دیگر پیامدهای مرتبط با سلامت قلب و عروق، به ویژه در افراد کم‌خطر، نیاز داریم. بازگشت وزن پس‌از قطع درمان ممکن است بر پایداری طولانی‌مدت مزایای آن‌ها تأثیر بگذارد. انجام مطالعات مستقل بیشتری از دیدگاه سلامت عمومی مورد نیاز است.»
- اوا مادرید (Eva Madrid)، محقق ارشد از دانشگاه والپارایسو (Universidad de Valparaíso)، شیلی
این مطالعات تأکید می‌کنند که انجام تحقیقات مستقل و بلندمدت برای آگاهی‌بخشی به تصمیمات بالینی و سیاست‌های عمومی و برای تعیین بهتر نقش آگونیست‌های گیرنده GLP-1 در مدیریت درازمدت وزن ضروری است.
مطالعات مذکور که به سفارش WHO انجام شدند، راهنمای انتشار دستورالعمل‌های بالینی آتی این سازمان در مورد استفاده از آگونیست‌های گیرنده GLP-1 برای درمان چاقی خواهند بود. انتظار می‌رود این دستورالعمل‌ها به زودی، و پس‌از یک مشورت عمومی که در ماه سپتامبر برگزار شد، اجرایی شوند.
پنجشنبه ۸ آبان ۱۴۰۴