نوشته‌ی دکتر سارا کوپر (Sara Cooper) و دکتر ابراهیم سامودیَن (Ebrahim Samodien) – کاکرین آفریقای جنوبی
واکسیناسیون علیه ویروس پاپیلومای انسانی (human papillomavirus; HPV) یکی از مؤثرترین ابزارها برای پیشگیری از سرطان دهانه رحم در زنان و همچنین سایر بیماری‌های مرتبط با HPV در همه‌ی جنسیت‌ها است. بااین‌حال، بسیاری از مردم در سراسر جهان همچنان نسبت به دریافت این واکسن تردید دارند.
برای درک بهتر دلایل این موضوع، ما یک سنتز شواهد کیفی کاکرین انجام دادیم که عوامل مؤثر بر نگرش‌ها و رفتارهای مراقبان و نوجوانان نسبت به واکسیناسیون HPV را بررسی می‌کند.
یافته‌های ما نشان می‌دهد زمانی که افراد نظر خود درباره واکسن HPV را بیان می‌کنند، صرفاً یک ترجیح سلامت را مطرح نمی‌کنند؛ بلکه آنها هویت فردی، ارزش‌های شخصی و جمعی و جایگاه خود در جامعه گسترده‌تری را نیز ارائه می‌دهند. در اینجا ما یافته‌های کلیدی را خلاصه می‌کنیم و پیامدهای بالقوه برای ملاحظه بیشتر را تأکید می‌کنیم.
دانش، همه‌چیز نیست
غالباً فرض می‌شود که وقتی افراد تصمیم می‌گیرند واکسن نزنند، دلیلش این است که دانش یا آگاهی کافی ندارند. اما یافته‌های مرور ما رابطه پیچیده‌تری بین دانش درباره واکسن HPV و پذیرش آن پیشنهاد می‌کند. بسیاری از والدین و نوجوانانی که درباره واکسن HPV مردد بودند، درک بسیار پیشرفته‌ای داشتند، در حالی که برخی دیگر که واکسن را پذیرفته بودند، اطلاعات بسیار کمی داشتند. در برخی موارد، نبود دانش زیست‌پزشکی درباره واکسن به‌طور تناقض‌آمیز، یک انگیزه قوی برای دریافت آن بود؛ برای مثال جایی که مردم باور داشتند این واکسن از بارداری جلوگیری می‌کند یا در برابر HIV/AIDS محافظت می‌کند.
هنجارهای اجتماعی و قضاوت‌های اخلاقی اهمیت دارند
مرور ما چندین زمینه (context)، فرایند (process) و مفهوم (meaning) را نشان می‌دهد که ممکن است واکسیناسیون HPV را شکل دهند. این‌ها شامل عوامل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، ایدئولوژیک، اخلاقی و همچنین زیستی هستند.
نگرش‌ها و عملکردهای والدین و نوجوانان پیرامون واکسن تحت تأثیر باورهای جامعه‌شناختی گسترده‌تر درباره نوجوانی، تمایلات جنسی، جنسیت، فرزندپروری و سلامت قرار داشت. در بسیاری از جوامع، عفونت‌های مرتبط با HPV با ایده‌هایی درباره رفتار جنسی «غیراخلاقی» مانند چندشریکی مرتبط می‌شود. این انگ اجتماعی (stigma) می‌تواند واکسن را غیرضروری یا حتی شرم‌آور جلوه دهد.
نگرش‌ها به واکسیناسیون HPV همچنین تحت‌تأثیر دینامیک‌های پیچیده تصمیم‌گیری میان نوجوانان و مراقبان اصلی آنها و نقش‌های جنسیتی موجود در خانواده‌های هسته‌ای (nuclear families)* قرار داشت. تصمیم‌ها و نظرات اعضای خانواده گسترده (extended family)**، دوستان و اعضای جامعه نیز اغلب تأثیرگذار بودند.
اعتماد به سیستم‌های سلامت، کلیدی است
یک عامل مهم، سطح اعتمادی است که نسبت به نهادها و افرادی که مسئول ارائه برنامه‌های واکسیناسیون هستند، وجود دارد. در بسیاری از محیط‌ها، تصمیمات درباره واکسن تحت‌تأثیر مسائل سیاسی و تاریخی گسترده‌تر قرار داشت، به‌ویژه زمانی که سابقه‌ای از بی‌اعتمادی به دولت، مدارس یا مقامات سلامت عمومی وجود داشت. همچنین تجربه‌های منفی با برنامه‌ها یا خدمات واکسیناسیون می‌توانند نقش مهمی ایفا کنند. برای مثال اگر کسی قبلاً در دسترسی به واکسن به دلیل مشکلات مربوط به موجودی واکسن، هزینه بالا یا ارتباط ضعیف (poor communication) مشکل داشته باشد، ممکن است برای تلاش دوباره بی‌میل شود.
اقدام مثبت و هدفمند
ترویج واکسیناسیون HPV تنها درباره آموزش و افزایش آگاهی نیست. راهبردهای چندبعدی باید موانع اجتماعی و فرهنگی منجر به تصمیمات واکسیناسیون HPV را نیز مورد توجه قرار دهند. این عوامل بسته به مکان، زمان و جمعیت متفاوت هستند. بنابراین، درک و هدف‌گیری محرک‌های زمینه‌ایِ خاص هر جامعه ضروری است.
در نظر بگیرید که دقیقاً می‌خواهید با یک مداخله یا برنامه چه چیزی را محقق کنید. آیا می‌خواهید آگاهی را افزایش دهید و پذیرش را بهبود بخشید، یا هدف ارتقای سواد علمی برای تصمیم‌گیری آگاهانه است؟ این اهداف متفاوت ممکن است به مداخلات متفاوت و نتایج متفاوت منجر شوند که لزوماً به‌سادگی افزایش پذیرش واکسیناسیونHPV نیستند.
شفقت، همدلی و هم‌آفرینی با جامعه
درک نگرانی‌های مراقبان و نوجوانان درباره واکسن HPV و هنجارها و ارزش‌های اجتماعی گسترده‌تری که ممکن است بخشی از آنها باشد، مهم است. این ممکن است مستلزم اجازه دادن به مردم برای بیان نگرانی‌های خود و گوش‌دادن واقعی و همدلانه، به‌جای نادیده‌گرفتن یا تلاش برای اصلاح فوری آنها باشد. گنجاندن اقدامات گسترده‌تر اعتمادسازی که بر گفت‌وگو، روابط، شفافیت و مشارکت و مالکیت جامعه تمرکز دارد، نیز ضروری است. مفید است بدانیم کدام افراد یا نهادها ممکن است مورد اعتماد یا بی‌اعتماد جامعه باشند و چرا. مشارکت چهره‌های مورد اعتماد جامعه در طراحی یا اجرای برنامه‌ها می‌تواند به جلب همراهی جامعه و غلبه بر موانع کمک کند.
هیچ «راه‌حل معجزه‌آسا» برای غلبه بر تردید واکسیناسیون وجود ندارد. اگر با شناسایی مشکلات ساختاری و مسائل سطح خدمات که ممکن است کیفیت و دسترسی به واکسن HPV را مختل کنند شروع کنید، آن‌گاه می‌توانید در نظر بگیرید که چگونه ممکن است این مشکلات برطرف شوند. با هدف قرار دادن این تأثیرات عمیق‌تر، سیاست‌گذاران و متخصصان سلامت می‌توانند اعتماد به واکسن HPV را به شیوه‌هایی تقویت کنند که مرتبط‌تر، قابل‌قبول‌تر و در نهایت مؤثرتر باشند.
این مقاله توسط دکتر سارا کوپر و دکتر ابراهیم سامودیَن در کاکرین آفریقای جنوبی (Cochrane South Africa; CSA)، مستقر در شورای تحقیقات پزشکی آفریقای جنوبی (South African Medical Research Council) نوشته شده است. کاکرین آفریقای جنوبی بخشی از شبکه جهانی و مستقل کاکرین شامل پژوهشگران، متخصصان، بیماران، مراقبان و افراد علاقه‌مند به سلامت است.
* خانواده هسته‌ای (Nuclear Family) یعنی خانواده‌ای متشکل از زن و شوهر و فرزندان آنها، بدون حضور نسل‌های دیگر مثل پدربزرگ، مادربزرگ یا سایر خویشاوندان در یک واحد زندگی مشترک
** خانواده گسترده (Extended Family) یعنی خانواده‌ای که فراتر از والدین و فرزندان است و شامل خویشاوندان دیگری مثل پدربزرگ و مادربزرگ، عمو، خاله، دایی، عمه، پسرعمو، دخترخاله و گاهی حتی اقوام دورتر می‌شود.
شنبه ۱ آذر ۱۴۰۴