چارلز شی ویزونگ (Charles Shey Wiysonge)، مدیر مرکز کاکرین آفریقای جنوبی، مصاحبه‌ای با نشریه‌ی سازمان جهانی بهداشت (WHO) داشت. در ادامه ترجمه این مصاحبه را با کسب اجازه، منتشر کرده‌ایم.
وی خود را در تشویق به استفاده‌ی بهتر از شواهد علمی برای سیاست‌ها و برنامه‌های سلامت در کشورهای آفریقایی وقف کرده است. او مدیر مرکز کاکرین آفریقای جنوبی، یکی از واحدهای شورای تحقیقات پزشکی آفریقای جنوبی و استاد اپیدمیولوژی و آمار زیستی در بخش بهداشت جهانی دانشکده‌ی پزشکی و علوم سلامت در دانشگاه Stellenbosch در آفریقای جنوبی است. او سابقاً مدیر ارشد تحقیقات در برنامهی مشترک سازمان ملل متحد در زمینه‌ی HIV/AIDS در سال‌های ۲۰۰۶ - ۲۰۰۷ و عضو شورای پژوهشی پزشکی آفریقا در دانشگاه کیپ تاون (UCT) در سال‌های ۲۰۰۴- ۲۰۰۶ بوده است. او از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۴ در کامرون و در وزارت بهداشت کار می‌کرد. از سال ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۸، در بیمارستان آموزشی- دانشگاهی در Yaoundé کامرون پزشک بود. او عضو چندین هیئت تحریریه است و در سال ۲۰۱۶ به گروه کارشناسان مشاوره‌ی استراتژیک سازمان جهانی بهداشت (WHO) در مورد ایمن‌سازی پیوست. او در سال ۱۹۹۵ از دانشگاه Yaoundé در رشته‌ی پزشکی فارغ‌التحصیل شد، مدرک کارشناسی ارشد اپیدمیولوژی خود را از دانشگاه کمبریج در انگلستان و ایرلند شمالی و دکترای واکسیناسیون را از UCT گرفت.
پرسش: چگونه به پزشکی و بهداشت عمومی علاقه‌مند شدید؟
پاسخ: وقتی در کامرون بزرگ می‌شدم، می‌خواستم ریاضی بخوانم و جذب معادلات پیچیده و علوم هوا و فضا شده بودم، اما مردم گفتند من باید پزشکی بخوانم و من هم همین کار را کردم. در دانشکده‌ی پزشکی اکثر دانش‌آموزان می‌خواستند متخصص بالینی شوند و بهداشت عمومی اصلاً محبوب نبود. بعد از فارغ‌التحصیلی، چندین چیز مرا به سمت سلامت عمومی کشاند. من به‌عنوان یک پزشک بیمارستان کار کردم و چندین طغیان سرخک را دیدم. مردم می‌گفتند: «فرزندان خود را تا زمانی که سرخک بیاید و برود، نشمارید». کودکان هر روز به علت ابتلا به سرخک می‌مردند. این تجربه در نهایت مرا به کار بر روی ایمن‌سازی سوق داد. همچنین، زمانی که درحوزه‌ی پزشکی داخلی کار می‌کردم، گزینه‌های درمان متعددی برای فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی وجود داشت. من همیشه مطمئن نبودم که کدام گزینه بهترین بود. در این زمان بود که من پزشکی مبتنی بر شواهد را کشف کردم. در آن زمان (حدود سال ۲۰۰۰) کاکرین یک فلوشیپ جدید برای تربیت پیشگامان پزشکی مبتنی بر شواهد از کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط شروع کرد. من اقدام کردم و اولین دریافت‌کننده‌ی جایزه شدم و در مرکز آکادمی کاکرین در آکسفورد تحصیل کردم.
پرسش: پزشکی مبتنی بر شواهد چیست؟
پاسخ: تحقیقات و شواهد دائماً در حال تغییر هستند و متخصصان حوزه‌ی سلامت باید با آخرین پیشرفت‌ها به‌روز باشند تا بتوانند مداخلاتی را که کارآمد شناخته شدهاند، به‌جای آن‌هایی که مضر یا بی‌اثر هستند، به کار گیرند. نمونه‌های زیادی از درد و رنج غیر قابل بیان و غیر ضروری ناشی از عدم استفاده از روشی مبتنی بر شواهد برای مراقبت‌های بالینی وجود دارد. به‌عنوان مثال، در سال ۱۹۹۹ محققان کاکرین مرور نظام مندی را انجام دادند تا ببینند آیا داروهایی که شارش وسیع کلسیم را به داخل سلول‌ها مهار می‌کنند، خطر مرگ یا وابستگی پس از سکته را کاهش می‌دهند. در آن زمان، بیمارانی که سکته‌ی مغزی می‌کردند، به‌طور گسترده با مسدودکننده‌های کانال کلسیم درمان می‌شدند. آن‌ها هیچ شواهدی از تأثیر مثبت پیدا نکردند. پزشکی مبتنی بر شواهد به عنوان «استفاده با وجدان، صریح و قاطع از بهترین شواهد موجود در تصمیم‌گیری در مورد مراقبت از هر بیمار» تعریف شده است، اگر چه امروز متخصصان حوزه‌ی سلامت واژه‌ی «مراقبت‌های سلامت مبتنی بر شواهد» را به دلیل رویکرد جامع‌تر آن ترجیح می‌دهند.
پرسش: شما در مورد مراقبت‌های سلامت مبتنی بر شواهد در دانشکده‌ی پزشکی چیزی نیاموختید، آیا این مبحث در برنامه‌های آموزشی پزشکی امروز جای دارد؟
پاسخ: بعضی دانشکده‌های پزشکی و دندان‌پزشکی در آفریقای جنوبی دوره‌های جداگانه‌ای را در زمینه‌ی مراقبت‌های سلامت مبتنی بر شواهد ارائه می‌دهند، برخی دیگر این رویکرد را در همه‌ی دوره‌ها تعبیه کرده‌اند و بعضی هر دو کار را انجام می‌دهند. همکاران کاکرین ما در دانشگاه Calabar در نیجریه و Yaounde در کامرون همچنین برنامه‌هایی را در حوزه‌ی رویکرد مبتنی بر شواهد برای پزشکان ارائه می‌دهند. مراقبت‌های سلامت مبتنی بر شواهد در برنامهی درسی متخصصان حوزه سلامت در این کشورها و برخی دیگر از کشورهای آفریقایی گنجانده شده است، اما در مقطع کارشناسی و تحصیلات تکمیلی در سراسر قاره باید کار‌های بیش‌تری صورت بگیرد.
پرسش: کاکرین در مورد آن‌چه که در مراقبت‌های سلامت در سطح جهانی کارآمد است و آن‌چه که نیست، اطلاعات را آماده و منتشر می‌کند. مرکز کاکرین آفریقای جنوبی چگونه این کار را در آفریقا انجام می‌دهد؟
پاسخ: مرکز ما در سال ۱۹۹۷ به‌عنوان واحدی از شورای تحقیقات پزشکی آفریقای جنوبی تأسیس شد. این تنها مرکز کاکرین در آفریقا است و دارای شعبه‌ای در نیجریه می‌باشد. در کشورهای جنوب صحرای آفریقا این موضوع که سیاست‌گذاری‌ها باید بر اساس بهترین شواهد علمی موجود باشد مورد توجه روزافزون قرار گرفته است. برای این منظور، ما پژوهشگرانی را در این کشورها برای انجام مرورهای نظام‌مند آموزش داده‌ایم و اخیراً این فعالیت‌ها را از طریق شبکه‌ی آفریقایی کاکرین گسترش داده‌ایم. کاکرین هزینه‌ای را برای دسترسی به کتابخانه‌ی جهانی مرورهای ساختارمند و سایر شواهد خود دریافت می‌کند. به لطف بنیاد کمک شواهد، کشورهای با درآمد پایین می‌توانند به این شواهد از طریق یک سکوی ویژه‌ی آنلاین دسترسی یابند. در آفریقای جنوبی، دسترسی رایگان به کتابخانه کاکرین اکنون توسط شورای تحقیقات پزشکی آفریقای جنوبی تأمین شده است و ما امیدواریم کشورهای دیگرآفریقا با درآمد متوسط از این مدل پیروی کنند.
پرسش: آیا مرورهای کاکرین در آفریقا نیز مفید است یا اینکه کشورهای آفریقایی به شواهدی نیاز دارند که مطابق شرایط ویژه‌ی آن‌ها باشد؟
پاسخ: همه‌ی مرورهای کاکرین به آفریقا قابل تعمیم نیستند. از سال ۲۰۰۷، مرکز کاکرین آفریقای جنوبی با مرکز انتخاب آگاهانه‌ی نروژ و دیگر نهادها همکاری کرده است تا استفاده از شواهد علمی قابل اعتماد در تصمیم‌گیری‌های سیاست‌گذاری و مدیریتی در آفریقا بهبود یابد. ما دریافتیم که در کل بیش‌تر مطالعات اولیه در مورد مسائل سیستم سلامت از کشورهایی با درآمد بالاست و تنها برخی از این مرورها به شرایط کم‌درآمد، از جمله مناطق جنوب صحرای آفریقا، قابل تعمیم است. به همین دلیل، مرورهایی که این مطالعات را در بر می‌گیرند، ارتباط محدودی با آفریقا دارند، به‌خصوص آن‌هایی که توسط محققانی بدون هیچ تجربه‌ای درآفریقا نوشته شدهاند.
پرسش: پس تحقیقات بیش‌تری مختص کشورهای جنوب صحرای آفریقا نیاز است؟
پاسخ: تحلیل‌های ما نشان می‌دهد که شرکای خارجی، به جای مدیران ملی، تحقیقات سلامت را در اکثر کشورهای آفریقایی طی دو دهه‌ی گذشته انجام داده‌اند. با این حال، ما نیازی به اختراع مجدد چرخ نداریم، چرا که بسیاری از شواهد تحقیقات جهانی قابل تعمیم به آفریقاست. بنابراین اولویت اصلی تحقیقات جدید در کشورهای آفریقایی باید تحقیقات اجرایی باشد. این نوع تحقیق به ما کمک می‌کند تا بدانیم کدام مداخلات مراقبت سلامت در شرایط خاص کارآمد است و کدام نیست و روش‌های مختلف را برای کارآمدسازی مراقبت سلامت بیازماییم. کشورهای آفریقایی اغلب به طور مطلوب از شواهد در تصمیم‌گیری استفاده نمی‌کنند، درنتیجه تلفات جانی غیر ضروری، کاهش کیفیت زندگی و کاهش زایندگی رخ می‌دهد. یک مثال، نفی ایدز در آفریقای جنوبی از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۳ است که باعث عدم استفاده از داروهای ضد رتروویروسی برای پیشگیری و درمان ویروس نقص ایمنی بدن انسان (HIV) شد. این امر منجر به معکوس‌شدن افزایش بقا و امید به زندگی کودکان و ازدست‌رفتن یک نسل از بالغین فعال از نظر اقتصادی در دوران کودکی‌شان شد.
پرسش: شما به این منظور که سیاست‌گذاران در آفریقا از نیاز به اتخاذ تصمیم‌های مراقبت سلامت خود بر اساس بهترین شواهد علمی موجود بیش‌تر آگاه باشند، چه می‌کنید؟
پاسخ: استفاده از تحقیقات سلامت در تصمیم‌گیری در کشورهای آفریقایی به‌طور کلی ضعیف است. به همین دلیل است که ما حامی انتشار و استفاده از شواهد هستیم و در ارتقای مراقبت سلامت مبتنی بر شواهد با تصمیم‌گیرندگان همکاری می‌کنیم. کشورهای آفریقایی گاهی اوقات دستورالعمل‌های جدیدی را توسعه می‌دهند، اما اغلب دستورالعمل‌های کنونی سازمان جهانی بهداشت (WHO) را مطابق با شرایط ملی در نظر می‌گیرند یا انطباق می‌دهند. تجزیه و تحلیل‌های ما در مورد توسعه یا همگام‌سازی دستورالعمل‌های مورد استفاده در کشورهای آفریقایی نشان‌دهنده‌ی کمبودهای شدید در زمینه‌ی توسعه و پیروی از استانداردهای گزارش‌شده‌ی بین‌المللی است. ما به کشورها درباره‌ی این که چگونه دستورالعمل‌ها را برای زمینه‌های ملی خاص خود ایجاد کنند، مشاوره می‌دهیم. ما سعی می‌کنیم از طریق گروه متخصصان با وزارت‌خانه‌های بهداشت کار کنیم تا دولت‌ها را تشویق کنیم سیاست‌های خود را براساس بهترین شواهد موجود بنویسند و ما در نوآوری‌هایی مانند کنسرسیوم تحقیقاتی حوزه‌ی مراقبت سلامت کارآمد که یک گروه بین‌المللی با شرکایی در کامرون، کنیا، نیجریه و آفریقای جنوبی است نیز نقش داریم. با این حال، محدودیت‌های مالی ما را محدود می‌نماید، زیرا کار ما منابع مالی زیادی دریافت نمی‌کند.
پرسش: چه موانعی باعث می‌شود کشورهای آفریقایی سیاست‌ها و برنامه‌های سلامت جامعه‌ی خود را بر اساس بهترین شواهد علمی پایه‌گذاری نکنند؟
پاسخ: موانع متعددی وجود دارد. حوزه‌ی تحقیقات سلامت در آفریقا توسط مهره‌های متعدد، منافع متنوع، تلاش‌های پراکنده و نتایج غیر قابل اطمینان در ارتباط با تأثیر آن بر چالش‌های اصلی سلامت این قاره مشخص می‌شود. برای درک و استفاده‌ی بهتر از شواهد علمی در سیاست‌گذاری‌های سلامت، ما نیاز به جامعه‌ی پژوهشی قوی‌تری داریم (چرا که تحقیق در بسیاری از کشورهای آفریقایی به‌خوبی تأمین مالی نمی‌شود یا حمایت نمی‌شود) و این جامعه نیاز به پیوند نزدیک‌تر با سیاست‌گذاران، مدیران برنامه و مجریان دارد. گاهی اوقات درک شواهد برای سیاست‌گذاران دشوار است. به همین دلیل است که ما خلاصه‌ای برای آن‌ها ارایه می‌دهیم که به‌راحتی قابل خواندن است. گاهی اوقات سیاست‌گذاران شواهدی را نادیده می‌گیرند، زیرا این چیزی نیست که آن‌ها می‌خواهند بشنوند. به‌عنوان مثال، اداره‌ی بهداشت آفریقای جنوبی یک بار از مرکز کاکرین آفریقای جنوبی خواسته بود تا مروری از شواهد در مورد چگونگی جلوگیری از انتقال ویروس HIV از مادر به کودک آماده كند. اما هنگامی که مرور را تحویل دادیم، آن‌ها آن را نادیده گرفتند.
پرسش: آیا هیچ پیشرفتی در پذیرش شواهد در سیاست‌گذاری‌های سلامت مشاهده کرده‌اید؟
پاسخ: ما یک تغییر مثبت در نگرش نسبت به استفاده از شواهد در برنامه‌ریزی مراقبت‌های سلامت داشته‌ایم. برای مثال، انجمن متخصصان اطفال کنیا در دهه‌ی گذشته، از روندهای توسعه‌ی قواعد صریح و شفاف در هنگام تهیه‌ی پیشنهادها برای پیشگیری و درمان مشکلات کودکی استفاده می‌کند. مثال دیگر، تعداد روزافزون کشورهای آفریقایی با گروه‌های تکنیکی کارآمد ملی مشورتی در مورد ایمن‌سازی است که توصیه‌های مبتنی بر شواهد را برای مقامات ملی سلامت در مورد چگونگی بنیان‌گذاری سیاست‌ها و توصیه‌های واکسیناسیون WHO ارائه می‌دهند.
پرسش: کنفرانسی که شما در کیپ تاون از ۱۳ تا ۱۶ سپتامبر میزبانی می‌کنید، چگونه به بهبود استفاده از شواهد علمی در سیاست گذاری در آفریقا کمک می‌کند؟
پاسخ: کاکرین هر سال یک کنفرانس برگزار می‌کند. امسال اولین باری است که چهار مهره‌ی اساسی دیگر در سیاست مبتنی بر شواهد به کاکرین خواهند پیوست تا نخستین نشست جهانی شواهد را سازماندهی کنند: Campbell Collaboration، موسسه Johanna Briggs، شبکه‌ی بین‌المللی دستورالعمل‌ها و جامعه‌ی بین‌المللی مراقبت سلامت مبتنی بر شواهد. ما انتظار هزاران شرکت‌کننده را داریم، از جمله کسانی که از هر نظام مراقبت سلامت و از تقریباً هر کشور در قاره آفریقا می‌آیند. شواهد قوی وجود دارد که چنین جلسات آموزشی تعاملی می‌تواند به کارکنان حوزه‌ی مراقبت سلامت کمک کنند تا عملکرد خود را بهبود بخشند. شرکت‌کنندگان فرصت خواهند داشت تا در مورد توسعه‌ی دستورالعمل‌ها، استفاده از شواهد برای بحران‌های اجتماعی و سلامتی جهانی و این که چگونه اجتماع شواهد می‌تواند بر انکار یافته‌های علمی روشن فایق بیاید، بیاموزند. ما واقعاً در مورد این فرصت هیجان‌زده هستیم تا رویکرد مبتنی بر شواهد را در سیاست و برنامه‌های سلامت در کشورهای آفریقایی برجسته کنیم.
متن کامل مصاحبه را اینجا بخوانید
چهارشنبه ۱۰ آبان‌ماه ۱۳۹۶